Van gefluoreerd naar fluorvrij blusschuim

Om de complexiteit van deze verschuiving te begrijpen, spraken we met Mark van Zeijl, ingenieur bij Riskonet en expert op het gebied van brandbeveiliging.

Wat is ‘forever foam’ en waarom is het ‘forever’?

Forever foam is blusschuim dat PFAS bevat, een groep van meer dan 4.700 kunstmatige chemische stoffen die hardnekkig, niet biologisch afbreekbaar en giftig zijn. Deze stoffen worden ook wel 'forever chemicals' genoemd. Ze zijn vrijwel onverwoestbaar, blijven tientallen jaren in het milieu aanwezig en hopen zich op in levende organismen.

De wereldwijde verspreiding van PFAS werd pijnlijk duidelijk toen wetenschappers deze stoffen aantroffen in ijsberen. Deze schokkende ontdekking bracht grote producenten zoals 3M ertoe hun productie stop te zetten, omdat de onomkeerbare schade steeds duidelijker werd. Toch bleven andere fabrikanten PFAS produceren, waardoor deze chemicaliën zich wereldwijd in ecosystemen verspreidden en bijdroegen aan verdere milieuschade.

Hoewel er inmiddels fluorvrije alternatieven zijn, is de schade al aangericht. “Alles wat al geproduceerd is, is in het milieu terechtgekomen”, zegt Mark, waarmee hij de ernst van het probleem benadrukt. Zelfs met strengere regelgeving blijft PFAS-vervuiling een wereldwijd probleem.

Onzekerheid in regelgeving

Het vervangen van blusschuim op basis van PFAS wordt niet alleen bemoeilijkt door technische en financiële uitdagingen, maar ook door het gebrek aan duidelijke richtlijnen in de regelgeving. Europese autoriteiten werken aan beperkingsmaatregelen, maar de details blijven onzeker. De industrie wacht nog steeds op duidelijkheid over welke PFAS-chemicaliën verboden zullen worden, welke deadlines van toepassing zullen zijn en welke industrieën mogelijk uitzonderingen krijgen.

Deze onzekerheid maakt het ongelooflijk moeilijk voor bedrijven om weloverwogen beslissingen te nemen over het vervangen van hun systemen; ze lopen namelijk het risico om te investeren in dure alternatieven die mogelijk niet zullen voldoen aan toekomstige eisen.

Vanwege deze onzekerheden denkt het team van Riskonet actief mee over oplossingen die verder gaan dan alleen het vervangen van schuim. Mark: “Samen met klanten zoeken we naar innovatieve brandbestrijdingsstrategieën die geen PFAS en zelfs geen schuim vereisen, zonder in te leveren op veiligheid. Dit vraagt om een nieuwe manier van denken binnen de industrie, waarin maatwerk en risicobeheer centraal staan.”

Mark benadrukt dat de noodzaak tot verandering onmiskenbaar is, maar dat de brandweerindustrie zich een weg moet navigeren door een onduidelijk regelgevingslandschap. “We moeten veranderen,” zegt hij. “Gebruik waar mogelijk blussystemen met alleen water en een goed afvoersysteem. Als dat niet haalbaar is, kies dan voor fluorvrij schuim.” Maar deze overgang is niet zo eenvoudig als simpelweg het ene product vervangen door het andere.

Een van de grootste zorgen op het gebied van brandveiligheid is dat fluorvrij schuim minder effectief is dan de gefluoreerde variant. In bepaalde brandscenario’s is het minder betrouwbaar, waardoor het niet overal inzetbaar is. Sommige sectoren moeten op zoek naar alternatieven, zoals systemen op waterbasis, maar die zijn niet altijd haalbaar of even doeltreffend. De uitdaging ligt niet alleen in het vinden van een vervanger, maar in het heroverwegen van brandbestrijdingsstrategieën. Wat vroeger werkte, is geen optie meer, en dat vraagt om een fundamentele verandering in zowel denkwijze als aanpak.

Operationele en financiële lasten

Naast de operationele uitdagingen die er zijn, kan het afvoeren van blusschuimafval behoorlijk duur zijn, wat een extra financiële belasting voor organisaties betekent. Jaarlijkse systeemtests en incidentele lozingen produceren grote hoeveelheden afval die maar door weinig bedrijven verwerkt kunnen worden. Daarnaast is het reinigen van oude systemen complex: het doorspoelen van tanks en leidingen is niet altijd effectief en er bestaat geen bewezen methode om sprinklersystemen volledig te ontsmetten.

Ook verzekeringsmaatschappijen nemen maatregelen. Veel van hen nemen clausules op die dekking voor PFAS-gerelateerde vervuiling of opruimkosten uitsluiten. Dit maakt de situatie nog complexer voor bedrijven, die aanzienlijke financiële risico’s lopen bij verontreiniging.

Ondanks deze uitdagingen is de overgang naar PFAS-vrij blusschuim onvermijdelijk. De industrie moet zich voorbereiden op verandering, ook al zijn er nog geen duidelijke deadlines in de regelgeving. Maar deze transitie kost tijd. Zonder heldere verboden en handhaving blijft het voor bedrijven onzeker hoe ze verder moeten. Investeringen in nieuwe brandbestrijdingstechnologieën en afvalverwerkingsprocessen zijn kostbaar, en de sector zal zich moeten aanpassen aan alternatieve oplossingen die voorlopig minder breed inzetbaar en minder effectief zijn.

Mark laat er geen twijfel over bestaan: “De industrie moet zich voorbereiden op verandering, ook al zijn er nog geen duidelijke deadlines in de regelgeving”. Tegelijkertijd erkent hij dat dit niet van vandaag op morgen zal gebeuren. “De brandweerindustrie, overheden en milieu-instanties moeten samenwerken om levensvatbare alternatieven te ontwikkelen, afvalverwerkingsmethoden te verbeteren en een duidelijk, afdwingbaar beleid op te stellen dat een gestructureerde overgang mogelijk maakt.”

Om bedrijven te helpen deze complexe transitie in goede banen te leiden, deelt Riskonet haar expertise als kennispartner. We denken mee over werkbare oplossingen die zowel de veiligheid waarborgen als de kosten beheersbaar houden. Want hoewel de toekomst zonder PFAS nog veel vragen oproept, is één ding zeker: een doordachte aanpak is essentieel om voorbereid te zijn op wat komt.

Voorlopig blijft de situatie onveranderd. Er is geen perfecte oplossing, en de overstap van PFAS-houdend schuim vereist een ingrijpende verandering in brandveiligheidsstrategieën. Totdat er geen effectieve alternatieven beschikbaar zijn en de regelgeving duidelijk is, blijft PFAS een groot risico voor zowel het milieu als de volksgezondheid.